با گذشت چهار دهه از عمر انقلاب اسلامی، هنوز زوایای زیادی از ابعاد شخصیتی ‌امام خمینی (ره) ناشناخته است. یکی از راه‌های شناخت این ابعاد ناشناخته مراجعه به اعضای بیت امام راحل است؛ افرادی که با امام حشر و نشر داشته اند و از نزدیک مشی ایشان را لمس کرده‌اند. در همین خصوص با حجت‌الاسلام مرتضی اشراقی، نوه امام خمینی (ره)، گفت‌وگویی انجام‌داده‌ایم. وی که فعال فرهنگی و مدرس حوزه و دانشگاه است با حضور در موسسه جام‌جم ضمن بازدید از بخش‌های مختلف این مجموعه، به سوالات ما در مورد موضوعاتی چون رابطه امام و انقلاب، فقه شیعی، ولایت فقیه و رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پاسخ داد. نوه امام راحل در بخشی از این گفت‌وگو با تاکید بر این‌که در اندیشه حضرت امام(ره) ولایت فقیه پایه و اساس کشور است و پشتیبانی از ولایت فقیه ضامن آرامش و امنیت کشور می‌شود، می‌گوید: امروز نیز الحمدلله خلف شایسته حضرت امام خمینی(ره)، حضرت آیت الله العظمی خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی سکاندار انقلاب هستند و بدانید که مخالفت با ایشان مخالفت با امام(ره) است و اگر کسی این حرف را قبول نداشته باشد پیرو امام(ره) نیست.

قائم مقام فرهنگستان علوم اسلامی قم گفت: استکبارستیزی و انقلاب اسلامی دارای تلازمی جدایی ناپذیر هستند و این انقلاب هرگز با استکبار سازگاری و آشتی پذیزی ندارد.

از زمانیکه امام خمینی(ره) مبارزات انقلابی خود را به صورت جدی آغاز کردند، دو محور استبداد و استکبار را به عنوان اهداف اصلی مبارزه مدنظر قرار دادند.

مدیرگروه پژوهشی جامعه شناسی دوره پهلوی در موسسه امام خمینی(ره) گفت: این سخن امام که امریکا سرمنشا همه مشکلات ملت ایران است بر واقعیت های تاریخی انطباق دارد و امریکا با سیاست ها و اقدامات خود آن را به اثبات رسانده است.

انقلاب ایران بدون نام امام خمینی(ره) در هیچ جای جهان شناخته شده نیست و افکار عمومی جهان امروز، تحت تاثیر پروپاگاندای رسانه ای غرب، ایران را بیش از هر چیز به مخالفت با دولت مستکبر آمریکا می شناسند. عامل پیوند دهنده دو واقعیت فوق، یقینا چیزی جز مبارزه بنیادین، صریح، همه جانبه، همیشگی و پر قدرت امام(ره) با تمامی مظاهر استکبار نبوده و نیست. نگاه بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی به فرآیند مبارزه با مستکبران اما از جهات متنوعی در خور تامل و مطالعه است. امام(ره) اساسا زندگی را چیزی جز دفاع از مصالح اسلام و مسلمین نمی بیند: «آنها که در برابر خطرهایی که متوجه اسلام شده است قیام نکنند، مقابله نکنند و به دفاع برنخیزند، آنها در عداد مردگانند.»(۱) چنین است که هر آنچه جز مبارزه با مستکبران، می تواند در عداد فروع حیات جای گرفته باشد: «برای من مکان مطرح نیست. آنچه مطرح است مبارزه بر ضد ظلم است. هر جا بهتر این مبارزه صورت بگیرد آنجا خواهم بود.»(۲)

شروع نهضت انقلاب اسلامی از سال ۱۳۴۲ با محوریت مبارزه با استبداد و استکبار جهانی استوار شده بود که مبارزه با استکبار تا به امروز نیز ادامه یافته است.

ریشه انقلاب اسلامی ایران را باید در جایی کندوکاو کرد که بعدها نقطه قوت آن در پیروزی اش شد. به اذعان بسیای از کارشناسان انقلاب و فعالان آن، الگوگیری از قیام سید الشهدا و شور و هیجانی که از هیئات حسینی(ع) بر می خواست، نقش اصلی را در بسیج مردم توسط امام خمینی(ره) برای مبارزه با نظام ستم شاهی داشت. به همین منظور با یکی از مبارزین قدیمی انقلاب اسلامی یعنی اسدالله بادامچیان گفتگویی ترتیب داده شده تا به بخشی از این فرآیند پرداخته شود.

نگاهی گذار به محرم و صفر نشان می دهد که بسیاری از نهضت های مردمی در جهان اسلام بعد از واقعه عاشوار، ریشه در محرم و صفر دارد. لذا طبیعتا در کشور ما هم نقش محرم و صفر در حرکت های انقلابی و اسلامی یک نقش بی نظیر است.

درست در سال هایی که تشیع با اشاره استبداد پهلوی مورد هجوم بی امان حکومت و روشنفکران غربزده قرار می گرفت و آیین ها و مراسم های مذهبی به خرافه پرستی تعبیر می شدند، رنسانس امام خمینی (ره) کشور و ملت را زیرورو کرد. در این میان پتانسیل های نهضت قیام عاشورا به عنوان قوه محرکه انقلاب اسلامی ایران توانست نقش آفرینی کند و بر تمامی تهمت ها و افتراها علیه دین و مذهب تشیع، خط بطلان بکشد. برای تبیین یکی از محوری ترین مولفه های پیروزی نهضت امام(ره) با محمدصادق کوشکی، استاد دانشگاه و کارشناس سیاسی گفتگویی ترتیب داده ایم تا به همزیستی انقلاب اسلامی و قیام عاشورا پرداخته شود.

همگونی و در هم تنیدگی انقلاب اسلامی ایران با قیام جاوید عاشورا را می توان از جهات متنوعی مورد واکاوی و سنجش قرار داد. نخستین زاویه از این مشابهت را طبیعتا باید در الگوپذیری مردم ایران از عاشورا و انگیزه سازی حماسه حسینی(ع) در صفوف ملت انقلابی ایران جستجو کرد. دقت در این حوزه و اولویت دادن به آن، بدین سبب مهم است که هیچ انقلاب و جنبش اجتماعی فراگیری، بدون موتور محرکه ای نیرومند و وحدت آفرین به منصه ی ظهور و پیدایش پای نخواهد گذاشت. رهبر کبیر انقلاب اسلامی از این جهت، در تمامی دوران مبارزه و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جایگاهی ویژه و بنیادین را برای عزاداری محرم و قیام عاشورا قائل است.

امتزاج عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) با فرهنگ، زندگی، شخصیت، روح و روان مردم ایران، واقعیتی است انکارناپذیر. بحث پیرامون کیفیت عزاداری، سوالات، تحریف ها و شبهات مطروحه در این حوزه در بسیاری مواقع محل اختلافاتی هرچند جزئی شده است. اختلاف هایی که البته همیشه هم جزئی نیست!

از مهمترین مشخصه های عاشورا، ارتباط بین دین و سیاست است. مولفه ای که به طور خاص مورد تاکید امام خمینی (ره) قرار گرفت و اساس دشمنی استکبار و استبداد پهلوی بر این پایه قرار داشت.

وابستگی و پیوستگی انقلاب اسلامی ایران با قیام حضرت سیدالشهدا(ع)، واقعیتی است که کمتر ناظر منصفی می تواند در صدد انکار آن برآید. با این وجود، بررسی ریشه های نضج و پیدایش نهضت انقلابی مردم ایران در دهه های ۴۰ و ۵۰ شمسی، واقعیات عمیق تری را در همین حوزه فرا روی ما قرار خواهد داد. طبیعتا بهترین روای این پیوستگی، کسی جز بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی نخواهد بود. امام(ره) از آغازین روزهای نهضت خویش، همواره با تکیه بر روح حماسی سیدالشهداء، مردم را به رویارویی با رژیم ستم شاهی می خواند.

یکی از زوایای برجسته زندگی امام خمینی(ره) به عنوان یک فقیه شیعی، دلبستگی شدید ایشان به اهل بیت(ع) و به خصوص راه و منش حضرت امام حسین(ع) است. قیام عاشورا و کربلا در رویکرد مبارزاتی امام(ره) و الهام گیری از آن، جایگاه برجسته ای دارد به نحوی که امام(ره) جوهره انقلاب اسلامی ایران را قیام عاشورا و برگفته از منش سیدالشهدا معرفی میکند.

در روزهایی که کم کم بساط گروه های تکفیری از کشورهای منطقه پاکسازی می شود، برای بررسی دیدگاه امام(ره) در زمینه «استقلال ملی» و «تمامیت ارضی» کشور با حجت الاسلام دکتر غلامرضا مصباحی مقدم؛ استاد دانشگاه، نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام به گفتگو نشسته ایم. حاصل گفتگوی ما پیش روی شماست.

اقتصاد در دنیای معاصر نقش بارزی در شکل دادن به تحولات سیاسی-فرهنگی جوامع بازی می کند. آنچنانکه فرضا درک عموم مردم از تفاوت های کمونیسم و لیبرالیسم، بیشتر ناظر به وجوه اقتصادی این دو مکتب است تا هر چیز دیگر. تاکید رهبر معظم انقلاب بر مسئله «اقتصاد مقاومتی» طی چندسال اخیر، نشانگر اهمیت این حوزه در کشور ما نیز هست. مسئله ای که به نظر می رسد در عین اینکه واجد درون مایه های دینی عمیق است، می توان آن را به عنوان قطعه ای از پازل «استقلال» در منظومه فکری امام راحل(ره) نیز در نظر گرفت.

مسئله استقلال ملی و نقش فعالانه بین المللی و جهانی در پهنه جغرافیایی جهان اسلام، همیشه یا مورد بدفهمی و تفسیر نادرست قرار گرفته و یا از سوی برخی مخالفان، جنبه ای افراطی به خود گرفته است. به منظور بررسی ارتباط میان "وحدت کشورهای اسلامی" در کنار حفظ و پایبندی به "استقلال ملی" از دیدگاه امام خمینی(ره) با مهندس سیدمحمد غرضی به گفتگو نشسته ایم.

شعار ملی گرایی در روند مبارزات سیاسی جوامع، غالبا مورد استقبال قرار می گیرد؛ از این رو در تاریخ معاصر جهان برای مطالعه ی کارنامه ملی گرایان باید وقت زیادی صرف نمود.  مرور دیدگاه های بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی در همین زمینه نشان می دهد ایشان در مقاطع زمانی مختلف، مکرر در واقعی بودن مدعای طرفداران اندیشه ناسیونالیسم افراطی در ایران تشکیک کرده، عملکرد آنها را در تناقض با شعارهایشان معرفی می کند.

موقعیت استراتژیک و منابع سرشار ایران همیشه سبب شده تا استعمارگران دنبال حاکمی باشند که بدون کمترین هزینه بیشترین امتیازات را برایشان کسب کند. در این بین، استقلال و هویت ملی ایرانیان قربانی همیشگی مطامع آنها بوده است. در در تبیین همین مسئله، به گفتگو با دکتر حسین شیخ الاسلام، مشاور وزیر امور خارجه و کارشناس برجسته سیاسی، پرداخته ایم.

دفاع از «استقلال» و «منافع ملی» را شاید بتوان مهم ترین مدعای اکثر گروه های سیاسی در کوران مبارزات انقلابی دانست. شدت چنین ادعاهایی آنقدر زیاد است که هر گروهی -فارغ از درصد تاثیرش بر روند کلی انقلاب-، دوست دارد تمامی اقدامات عوامل خود را در راستای تامین استقلال و منافع ملی قلمداد کند. راستی آزمایی ادعای گروه های گوناگون در این زمینه را اما تنها زمان و تاریخ می تواند مشخص نماید. نسبت تحرکات مجموعه گروه های چپ و مدعی کمونیسم در ایران، با مسئله «استقلال» و «منافع ملی»، نمونه قابل تاملی در همین زمینه محسوب می شود. چپ هایی که علاوه بر حزب توده، به تدریج در تشکل های متعددی از منافقین(مجاهدین خلق) گرفته تا چریک های فدایی خلق، راه کارگر، حزب دموکرات کردستان و ... سازمان می یابند و برخی از آنها امروز نیز فعال هستند.